Schody
"Zespół elementów konstrukcyjnych umożliwiających na pieszą komunikacje między poziomami".
Element budownictwa, od prostych schodów kamiennych dawno temu, po aktualnie coraz bardziej zaawansowane konstrukcje, które idą w parze z rozwojem techniki budowlanej. Już nie tylko kamień i drewno, ale też szkło, metal czy konglomerat stały się budulcem schodów. Schody coraz częściej to mebel, ozdoba naszego mieszkania czy biura.
Wyobraźnia architektów jest nieograniczona, no chyba że przez rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., które traktuje o pewnych normach i zasadach. Nasz portal Schody.pl stara się przybliżyć Państwu wszystko na temat schodów.

01 Schody drewniane
Jednym z podstawowych materiałów w produkcji schodów jest rodzime drewno twarde: jesion, buk, dąb, klon, orzech. Alternatywą, zwłaszcza jeżeli chodzi o niezwykłą fakturę lub kolor są egzotyczne gatunki twarde, jak na przykład jatobe, palisander czy mahoń. Czasem schody wykonuje się z drewna miękkiego, zazwyczaj sosny lub świerku, a główną zaletą tego materiału jest lekkość i niska cena. Na rynku są obecne też nowe, zmodyfikowane materiały, które dają nowe możliwości producentom schodów - np. termodrewno. Niekiedy można spotkać się z elementami schodów, które są "obłogowane" - co oznacza gorszy lub tańszy materiał w środku obłożony na zewnątrz 1-3 mm warstwą obłogu bukowego, dębowego lub egzotycznego. Obłóg to inaczej cienki płat drewna.
Dobre schody są wykonane z dobrego materiału - należy stosować drewno klasy I. Materiał powinien mieć gęsto rozmieszczone słoje, a drewno powinno być bezsęczne, pozbawione wad i mieć wilgotność najlepiej nieprzekraczającą 8%.
"Moje stopnie będą z drewna litego". Bardzo dobrze, ale to nie oznacza, że stopień będzie wycięty z jednej deski czy bala.. a wielu klientów tak myśli. Schody robi się z klejonki. Deskę Stolarz tnie na lamele (kilkucentymetrowej szerokości), a potem lamele skleja razem (w specjalny sposób) tworząc formatkę, która to ma mniejszą skłonność do trzeszczenia, wyginania i pękania. I dopiero taką formatkę można zmienić na stopień czy policzek.
Niezależnie od rodzaju użytego drewna elementy schodów wymagają wykończenia. Najczęściej pokrywa się je lakierem, farbą lub olejem.
02 Schody drewniane gięte
inaczej: z krzywulcami
Konstrukcja drewniana, w której policzki lub/i poręcze zostały wygięte i idą "w łuku" patrząc z góry. Umiejętność wykonania krzywulca ręcznie to najwyższa wiedza i umiejętność stolarska: wprawne ręce i sporo matematyki. Aktualnie - maszyny coraz częściej wyręczają majstra. CNC są w stanie wykonać elementy gięte szybciej, dokładniej, a przede wszystkim taniej. Różni się też sama technologia, ręcznie stolarz wykleja krzywulca z obłogów na kopycie, ściska w workach oraz wycina w bardzo niewygodny sposób, maszyna natomiast wybiera ze sklejonego klocka i zamienia w wióry wszystko co niepotrzebne, pozostawiając jedynie pożądany kształt.
Gięte schody (nawet te wykonane maszynowo) są najbardziej wymagające. Pochłaniają dużo więcej czasu, wymagają wiedzy i doświadczenia niezbędnego do ich prawidłowego wykonania oraz dodatkowego sprzętu potrzebnego do sprawnego tworzenia gięć, łączeń, etc
Gięcie schodów to coś więcej, niż zwykłe, sprawne rzemiosło stolarskie. Właściwości konstrukcyjne jakie daje gięte drewno oraz niespotykane możliwości tworzenia kształtów powodują, że czasem konstrukcje gięte to dzieło, a proces ich tworzenia to sztuka. Stąd też schody gięte są droższe lub dużo droższe od zwyczajnych.


03 Schody dywanowe
inaczej: Z, zety, zeta
Schody, w których nie ma policzków, a konstrukcję nośną tworzą same stopnie i podstopnie. Specjalny i przemyślany system mocowań pozwala uzyskać efekt lekkości - wygląda to jakby stopnie i podstopnie same utrzymywały się w powietrzu. Główną rolę przy konstrukcji takich schodów gra doświadczenie i wiedza producenta, a także warunki, czyli układ ścian klatki schodowej. Cała technologia i tajemnica tkwi w środku niewidoczna dla codziennego użytkownika.
Czasami w schodach dywanowych rolę elementu nośnego przejmuje szkło. Cena schodów dywanowych to nie koszt materiału, ale doświadczenia i technologii.
04 Schody kręcone, spiralne
inaczej: spiralne, okrągłe, na słupie, spindle
Stopnice na planie okręgu lub elipsy (ale także na planie kwadratu lub prostokąta), których centralnym punktem jest słup nośny. W klasycznych schodach kręconych trepy (stopnie) są nasadzone na słup metalowy i skręcone tulejami. W innych przypadkach stopnie mogą być dłutowane w słup drewniany lub mocowane do słupa metalowego. Tego rodzaju konstrukcje zajmują stosunkowo najmniej miejsca, więc jest polecany wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości wycięcia dużego otworu w stropie. Do zalet można też zwykle zaliczyć koszty zakupu i montażu schodów spiralnych. Okrągły otwór o średnicy ok. 160-180 cm jest zwykle wystarczający. Ale coś za coś - wygoda wchodzenia po „spindlach” jest mniejsza, a możliwości wnoszenia na piętro mocno ograniczona.


05 Schody betonowe
inaczej: obłożenie schodów betonowych, nakładki drewniane na beton, drewniane okładziny betonu, trepy na beton
Stopnice wylane z betonu bardzo dobrze się sprawdzają .. podczas samej budowy. Noszenie materiałów, pył, kurz i rozlana farba. Potem najczęściej się okazuje, że wylane betony nie trzymają parametrów: stałej szerokości, ani wysokości stopnic - nie spełniają norm, są krzywe i byle jak wylane. Taką konstrukcję można wyrównać, naprawić, na przykład poprzez dodanie drewnianych nakładek. Ale jakże często inwestor przekonuje się, że cena za obłożenie skorupy betonowej jest wyższa, lub dużo wyższa od ceny schodów samonośnych.
Głównym kosztem jest czas potrzebny na pasowanie schodów w dany otwór z uwzględnieniem wszystkich błędów wylanego betonu. Im mniej beton przeszkadza (im lepiej jest wylany), tym mamy więcej możliwości na piękne, funkcjonalne i bezpieczne obłożenie betonu.
06 Schody strychowe
inaczej: młynarskie, samba, oszczędnościowe.
Specjalny, oszczędnościowy rodzaj schodów. Ich główną zaletą jest małe zapotrzebowanie na miejsce oraz, co za tym idzie, niska cena. Tam, gdzie mało miejsca i mały otwór, tam mogą się zmieścić biegi kacze. Ten rodzaj konstrukcji ma też wady. Trzeba po nich chodzić zaczynając wchodzenie lub schodzenie właściwą nogą. Pomylenie kolejności może mieć poważne konsekwencje - można zwyczajnie spaść.
Zazwyczaj schody młynarskie to jeden prosty bieg, czasem jednak niezbędny jest zabieg, który akurat przy tego typu konstrukcjach jest bardzo problematyczny. Czasem dobrym pomysłem jest wkomponowanie podestu w konstrukcję kaczą, "kaczy podest" nie zajmuje dużo miejsca, a jest bezpieczniejszy niż "kaczy zabieg"


07 Schody wewnętrzne podwieszane
inaczej: sztycowe, bezpoliczkowe, bolcowe, bolzen
Schody, w których brakuje jednego lub obu policzków. Nazwa pochodzi od elementów połączeniowych (bolców/sztyc), którymi skręcone są stopnie, i to one usztywniają całą konstrukcję. Drewno to nie jedyny materiał, często wykonywane są z metalu, kamienia lub szkła.
W wariancie drewnianym nieraz od strony ścian stosuje się policzek (jak na zdjęciu) lub kotwienie stopni bezpośrednio do ścian. Łączenie stopni za pomocą bolców/sztyc nadaje lekkości konstrukcji. Biegi schodowe wyglądają bardzo nowocześnie. Niemniej ich montaż wymaga od producenta doświadczenia - w niektórych krajach wymagane jest przeliczenie statyki.
08 Stopnie półkowe
inaczej: wspornikowe
Schody, które składają się często .... z samych stopni, które wystają ze ściany utrzymując się w magiczny, przeczący prawom fizyki sposób. Cała tajemnica tkwi schowana w ścianie pod tynkiem. Tam zwykle ukryta jest stalowa belka lub potężne kotwy z kołnierzem wklejane w ścianę, które trzymają całą konstrukcję. Nie każda ściana nadaje się do montażu schodów półkowych! Biegi tego typu powinno się zamawiać w firmach specjalizujących się w konstrukcjach półkowych. Doświadczenie i wiedza producenta są kluczowe, nie cena.
Czasami od wewnątrz wprowadza się szklany policzek/balustradę, która znakomicie usztywnia konstrukcję oraz zabezpiecza przed wypadnięciem ze schodów.


09 Schody metalowe
inaczej: stalowe
Do niedawna konstrukcje metalowe spotykane były głównie w obiektach publicznych czy przemysłowych. Obecne trendy obfitują w różne rozwiązania ze stalą również w mieszkaniach czy domkach. Najczęściej wykorzystywana jest stal kwasoodporna, rzadziej stal nierdzewna czy aluminium. Konstrukcja metalowa nadaja wnętrzu wyjątkowego charakteru. Przykładowo zimno metalowych policzków w połączeniu z ciepłem drewnianych stopni tworzy ciekawy, elegancki element pasujący do klasycznych oraz nowoczesnych pomieszczeń. Oprócz drewna metal można także łączyć ze szkłem - wówczas charakter schodów jest dużo bardziej nowoczesny, industrialny. Schody metalowe są trwałe, optycznie lekkie, a ich montaż jest szybki i nieskomplikowany.
10 Balustrada szklana
inaczej: schody ze szkła
Technologiczny postęp i poszukiwanie świeżych form zaowocowało nowym trendem - stopnie szklane. Optycznie lekkie i zimne, prawie niewidoczne ;) Dobrze wkomponowane we wnętrze robią zwykle duże wrażenie. Dla przeciętnego użytkownika szkło wydaje się materiałem kruchym, ale stopnie ze szkła hartowanego klejonego warstwowo maje wytrzymałość porównywalną ze drewnianymi czy kamiennymi. Sama konstrukcja nośna zwykle jest metalowa, a stopnie i policzki ze szkła. Szkło jest też dobrym partnerem dla drewna, kamienia i metalu. Często wykorzystuje się konstrukcję szklaną jako nośną, do której na rotulach montuje się stopnie drewniane. Efektem jest lekkość, a stopnie wizualnie "zawieszone są" w powietrzu.


11 Schody betonowe, kamienne
inaczej: kamienne, betonowe, z prefabrykatów
Stopnice kamienne to przede wszystkim nieporównywalna z żadnym innym materiałem trwałość. Zwykle wewnątrz materiałem na stopnice to marmur lub granit. Na zewnątrz w cenie są stopnie granitowe lub z piaskowca. Kamień świetnie współgra z balustradami z metalu lub drewna. Jest to materiał naturalny i ponadczasowy, bez związku z tymczasową modą. Nie ulega korozji, więc jest najlepszym materiałem na schody zewnętrzne.
Niejako substytutem kamienia, ale jednocześnie bardzo nowoczesnym materiałem jest konglomerat. Jest to sztuczny materiał oparty na połączeniu zmielonego naturalnego kamienia ze spoiwem (żywice). Konglomerat ma wysoko cenione właściwości: trwałość, odporność na zarysowania, łatwość utrzymania oraz mnogość wzorów i barw.
12 Klatka schodowa
Projekt schodów to czysta matematyka. W daną klatkę oraz na daną wysokość trzeba wpasować schody. "Chcielibyśmy biegi szerokie i wygodne, wysokość stopnia nie więcej niż 18cm, najlepiej z wygodnym spocznikiem".
Ok, a czy wcześniej Państwo zaplanowali odpowiednią klatkę?
Wbrew obiegowym opiniom zarówno konstrukcje proste, zabiegowe "L" czy dwuzabiegowe "U" zajmują podobną ilość miejsca. To kształt klatki determinuje formę schodów.
Każdy może łatwo sprawdzić jakie schody zmieszczą się w dany otwór. Nasz portal przygotował bezpłatną aplikację online do planowania schodów - "Kalkulator schodów" - wprowadź dane i sprawdź czego możesz oczekiwać od producenta schodów.

Schody proste
Stopnie schodowe bez zabiegów i spoczników, najłatwiejsze w wykonaniu i montażu. Najtańsze z zakupie. Ale także najbardziej bezpieczne i funkcjonalne. Tu najlepiej sprawdzą się szkło czy pręty metalowe - klasyczna prostota kształtów. Ekskluzywny zawijas ("barani róg") na wejściu doda schodom szlachetności i oryginalności, a nie zepsuje ich prostoty.
Stopnie zabiegowe
Gdy w danej klatce nie można zmieścić schodów prostych, a nie ma miejsca na spocznik. Wtedy rozwiązaniem jest zaplanowanie zabiegów. Jednego, dwóch lub więcej. Można wyróżnić zabiego standardowy, anglo-amerykański a niektórzy producenci mają w ofercie zabieg, który określa się czasem jako "azjatycki". Każdy z nich ma swoje plusy i minusy.
Podest zamiast zabiegu
Dwa lub więcej prostych biegów przedzielonych spocznikami. To także polecane rozwiązanie. Bezpieczne i ergonomiczne. Zajmuje jednak odpowiednio więcej miejsca. I trzeba to zaplanować przed budową, na etapie projektowania budynku. Potem zwykle nie będzie wystarczająco dużo przestrzeni. Konstrukcję z podestem łatwo zamienić na zabiegową, ale z zabiegowych tak łatwo nie zrobimy schodów z podestem.
*Planowanie schodów
Projekt schodów to czysta matematyka. W daną klatkę oraz na daną wysokość trzeba wpasować schody.
"Chcielibyśmy biegi schodowe szerokie i wygodne, wysokość stopnia nie więcej niż 18cm, najlepiej z wygodnym spocznikiem."
Ok, a czy wcześniej Państwo zaplanowali odpowiednią klatkę? Wbrew obiegowym opiniom zarówno schody proste, zabiegowe "L" czy dwuzabiegowe "U" zajmują podobną ilość miejsca. To kształt klatki determinuje formę schodów!
Elementy schodów
! Normy i bezpieczeństwo schodów
Schody muszą być bezpieczne i możliwie wygodne (ergonomiczne). O ogólnych normach przy planowaniu schodów mówi rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. To ma być tak, a to tak. I te normy należy stosować ... gdy się planuje nową budowę, na etapie projektowania. Łatwo można sprawdzić swojego architekta/konstruktora - czy zaplanowane przez niego schody są ergonomiczne. Wzór na ergonomię to 2xh+s (h: wysokość stopnia; s: szerokość stopnia), a wynik powinien być w zakresie 60-65. To norma dla przeciętnych ludzi i przeciętnego kroku - bo wskaźnik ten pokazuje krok przeciętnego człowieka. Proszę zauważyć, że ergonomia to zależność zarówno wysokości jak i szerokości stopnia.
Stopnie mają mieć podniesienie nie więcej niż 17cm.. - to częste żądanie klienta, i prawie zawsze niesłuszne. Bo czy klient dysponuje miejscem na stopnie szerokie 29cm? A to właśnie stopnie o takiej szerokości "pasują" do podniesienia 17cm. Więcej o tym w artykule "Wysokość stopnic w schodach - życzenia klientów".
Podczas przebudowy często zachowanie norm i ergonomii zwyczajnie nie jest możliwe. Gdy otór jest za mały, wtedy dobry konstruktor będzie tylko minimalizował niedogodności, ale nie da się się zrobić wygodnych schodów w małej klatce, niezależnie ile wstawimy zabiegów - schody to matematyka, a ograniczeniem jest zwykle ilość wolnego miejsca nad głową podczas schodzenia, czyli tzw. przestrzeń swobodna.
Powyższe niedogodności nie dotyczą norm i bezpieczeństwa w montażu balustrad i pochwytów - te na każdych schodach powinny we właściwy sposób zabezpieczać użytkowników. Wysokość poręczy, miejsce na palce, światło między tralkami